ถ้าไม่คิดเรื่อง Hydrodynamic theory (คือตัด Operative dentistry ออกไปแล้วเข้าสู่ Endodontics) ปลายประสาท (peripheral nervous system) ที่รับความรู้สึก (afferent) ใยประสาท (nerve fibers) ชนิดแรกที่เราเจอเวลา OCD คือ ใยประสาทชนิด A delta fibers ซึ่งนำความรู้สึก pain สู่ระบบประสาทส่วนกลาง (central nervous system) ด้วยความเร็ว 64.4 km/h

เพราะ A-fibers (A delta fibers) มีขนาดเล็กมาก (diameter 2-5 micron) และยัง myelinated มันจึงใช้การนำกระแสประสาท (pulse) ด้วยการกระโดดข้าม node (node of Ranvier) ด้วยความเร็วที่สูงมาก จึงนำความรู้สึก pain แบบ Sharp pain

ในขณะที่ เมื่อลงไปลึกขึ้น file หรือ broach จึงจะเจอกับ C fiber ซึ่งมีขนาด diameter 1 micron และ ไม่ coat ด้วย myelin มันจึงนำ nerve pulse ได้ด้วยความเร็วที่ช้ากว่า A delta fiber คือ ไปด้วย v= 4.8 km/h

ความรู้สึกแบบ Sharp pain จึงเร็วกว่า Dull pain ถึงประมาณ 13 เท่า

ใน Gate control theory ถ้าเราสามารถกระตุ้นให้เกิด nerve impulse ใดๆ ที่มีความเร็วชนะ A delta fiber ความรู้สึก pain ที่ผู้ป่วยได้รับจะลดระดับลง

(Gate control theory อธิบายว่า ระบบรับความรู้สึกจาก peripheral จะเข้าสู่ central nervous system ได้ จะต้องผ่าน “ประตูกั้น(Gate)” ที่อยู่ที่ spinal cord ก่อนจะขึ้นไปสู่ brain ดังนั้นถ้ามี pulse ใด ที่ไปถึงประตูนี้ได้เร็วกว่า (อีก pulse นึง) pulse ที่ไปถึงก่อน จะปิดกั้นประตู ไม่ให้ pulse ที่ไปถึงทีหลัง ผ่านเข้าประตูนั้นไปได้)

ยกตัวอย่างเช่น pain ที่อยู่ใน dental pulp จะรับความรู้สึกด้วย fiber 2 ชนิด คือ A delta fibers และ C fibers ความเร็วที่ไปถึง Gate ที่ spinal cord ได้เร็วที่สุด มาจาก A delta fiber

ถ้าเราสามารถ กระตุ้นปลายประสาทชนิดอื่น (เช่น A beta มี diameter 10 micron และนำ pulse ด้วย v= 180 km/h) ตาม Gate contron theory กระแสประสาทนี้ จะไปถึงประตูก่อน มันจะไปเปลี่ยน pulse ที่วิ่งไปตามใยประสาท A delta fibers หรือแม้กระทั่งทำให้ pulse นี้หยุดชะงักลงที่ประตู (หมายความว่า คนไข้จะมีความรู้สึกเจ็บปวดน้อยลง หรืออาจไม่รู้สึกเจ็บปวดเลย)

จากรูป ถ้าเราไม่กระตุ้น A beta โดยปล่อยให้ C fibers (ร่วมกับ A delta fiber) ทำงาน จะพบว่า มันจะไปจุดชนวนการส่งผ่าน pain ที่ประตูนำไปที่ brain เต็มๆ (Projection neuron ในรูปนี้ คือ ประตู)

แต่ถ้าเราสามารถกระตุ้น A beta fibers ให้ทำงาน ในรูป แม้ C fibers (และร่วมกับ A delta) จะถูกกระตุ้นด้วย ก็จะทำให้ประตู (Gate) ที่ Projection neuron ปิดกั้น pain ได้ทันที

ทฤษฎี Gate control theory ถูกพัฒนาขึ้นในปี ค.ศ.1965 (ช่วงเวลาหลังไอน์สไตน์ได้รับรางวัลโนเบลประมาณครึ่งศตวรรษ หรือ ตรงกับเหตุการณ์สำคัญในประเทศไทยคือ เป็นปีที่ อาภัสรา หงสกุล ได้รับตำแหน่งนางงามจักรวาล)

• Uncategorized